به گزارش معدن نیوز، محمدرضا اسپهبد مشاور طرح توسعه معدن و صنایع معدنی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در یادداشتی که از نظر می گذرد به موضوع سرنوشت دخایر نفتی در انتظار معادن پروانه است.
براساس آمار سازمان ملل، ایران در سال 1970 میلادی بیش از 50 درصد ذخایر طبیعی خود را از طریق خام‌فروشی از دست داده است.
به این ترتیب باید خام‌فروشی در اقتصاد کشور هر چه سریع‌تر متوقف شود. همانطور که فروش ذخایر نفتی کشور به‌‌طور خام امروزه باعث رکود سرسام‌آور اقتصاد، ارزش افزوده و هدررفت منابع و قدرت مالی کشور شده این اتفاق برای بخش معدن نیز قابل پیش‌بینی است.
از ذخایر نفت و گاز بیش از 2000 مشتق پتروشیمی استحصال می‌شود. باتوجه به این آمار چگونه می‌توان توجیه کرد که با ذخایر نفت خام تنها کیسه مالی و اقتصادی کشورهای مترقی و توسعه‌یافته را پر کنیم، درحالی که آنها در مقابل، محصولات پتروشیمی را به قیمت چند برابر فروش یک بشکه نفت به ایران می‌فروشند.
کارخانه‌های پتروشیمی ایران امروزه قادرند از فرآورده‌های هیدروکربوری نفت و گاز محصولات پتروشیمی تولید و میعانات گازی را مستقیم در بازارهای جهانی عرضه کنند.
موضوع دیگر، خام‌فروشی در سطح معادن فلزی و غیرفلزی (Non Metallic) است. ایران مقام بالایی را در ذخایر مس، سرب و روی، نیکل، کبالت، نقره و به‌ویژه آهن، منگنز، کرومیت و… دارا است.
کنسانتره آهن تا عیار 65 درصد می‌تواند صادر شود و مس نیز به‌صورت ورقه‌های کاتد و مفتول‌های حاصل از کاتد آماده صادرات است. اکنون تنها کارخانه تولید شمش از ذخایر معدن انگوران زنجان به‌صورت سرب و روی خالص صادرات خوبی دارد.
باید کوشش شود در دیگر زمینه‌های معادن فلزی با تولید شمش خالص، جلوگیری از خام‌فروشی در دستور کار دست‌اندرکاران بخش دولتی و خصوصی قرار گیرد. درباره معادن غیرفلزی نیز ایران مقام بالایی به‌ویژه در ذخایر گچ، دولومیت، سنگ‌های ساختمانی (تراورتن و…)، سنگ آهک و انواع سنگ‌های آذرین درشت بلور و رنگارنگ دارد.
گفتنی است سنگ‌های ساختمانی به‌وسیله سیم برش و بدون انفجار روزانه صدها تن تا چندین هزار تن مورد بهره‌برداری و استخراج قرار گرفته و صادر می‌شود.
همچنین امروزه ایران به عنوان یکی از کشورهای توانمند در حوزه سیمان مقام بالایی در تولید در جهان دارد. ذخایر عظیم سنگ آهک و مواد رسی کنار هم به‌ویژه در جنوب ایران انواع سیمان به‌ویژه سیمان تیپ 4 و سیمان ضد سولفات را در اختیار جهانیان و کشورهای همسایه خلیج‌فارس قرار می‌دهد.
یکی از موارد مهم تهیه کاغذ از سنگ‌های آهکی با خلوص بالا است که فناوری این کار نیز در ایران توسط شرکت‌های دانش‌بنیان در حال ایجاد شدن است.
تهیه مواد دارویی خوراکی از فرآورده‌های معدنی و استفاده از co2 و فلرهای دودکش کارخانجات به‌ویژه در پالایشگاه گاز کنگان و عسلویه برای تولید یخ خشک از جمله این موارد است.
یکی از پدیده‌های جالب در کشور ما وجود عناصر نادر همراه با عناصر فلزی در حال استخراج در معادن مس، مولیبدن، سرب، روی، کرومیت و… است. به‌عنوان مثال فلز (RH) رنیوم همواره با مولیبدن همراه بوده است.
کارخانه‌های غنی از مولیبدن (MO) در آستارا در مرز ایران با ارمنستان وجود دارد. همچنین معادن عظیم در ایران مرکزی در حوزه انارک، کپه داغ و… به‌چشم می‌خورد که با توسعه آن می‌توان به ذخایر این عنصر نادر خاکی (رنیوم) دسترسی پیدا کرد.
دیگر عناصر مانند ربیدیوم، هافنیوم (HF) همراه با استرانسیوم (SI) به‌عنوان عنصر لیتوفیل می‌تواند در اکتشافات سطح‌الارضی ژئوشیمیایی و ژئوفیزیکی مورد توجه قرار گیرد. همچنین وجود عناصر دیگری مانند (TI) تیتان همراه با ایندیوم و اسکاندیوم و… در کشور قابل بررسی و پیگیری است.