آلومینیوم، جایگزین مناسبی برای نفت و گاز در توسعه پایدار کشور خواهد بود

به گزارش معدن نیوز، مجیدی، مدیرعامل شرکت آلومینیوم ایران (ایرالکو) در یادداشتی به بهانه سالروز تولید اولین شمش آلومینیوم در خاورمیانه، آلومینیوم را جایگزین مناسبی برای نفت و گاز در توسعه پایدار کشور خواند. این یادداشت در ادامه از نظر می گذرد: 

شروع فعالیت ایرالکو به سال 1346 و حدود پنجاه و سه سال پیش باز می‌گردد. زمانی که موضوع تاسیس ایرالکو توسط سه شرکت ایرانی، پاکستانی و آمریکایی در مساحتی به وسعت232 هکتار در شهر اراک مطرح و عملیات اجرایی آن در سال 1348 شروع و در 23 اردیبهشت 1351 با ظرفیت 45 هزار تن تولید انواع شمش های آلومینیوم به بهره‌برداری رسید. با شروع فعالیت شرکت آلومینیوم ایران به عنوان اولین تولیدکننده شمش آلومینیوم در استان مرکزی و ایجاد صنایع پایین‌دستی در شهرهای این استان، ایرالکو به قطب اول آلومینیوم کشور مبدل گردید. ایرالکو قبل از انقلاب تحت مدیریت شرکت رینولدز آمریکا با دو خط تولید به ظرفیت سالیانه 45 هزار تن فعالیت می‌کرد. عمده‌ترین محصولات ایرالکو شامل انواع آلیاژهای ریخته‌گری و کارپذیر از جمله: شمش های هزار پوندی، پنجاه پوندی، اسلب، تی بار و بیلت می باشد. مقادیر آلومینیوم تولید شده در سال 1351 حدود 8.9 هزارتن بود که در سال 1357 به 25.1 هزار تن رسید.  

*نقش ایرالکو درتامین تجهیزات نظامی 8 سال دفاع مقدس

در پی پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و خروج کارشناسان خارجی از ایران، ایرالکو به دست متخصصان ایرانی اداره شد و با شروع جنگ تحمیلی علاوه بر تهیه مواد اولیه صنایع جانبی و پایین دستی، نقش مهمی در ساخت آلیاژهای آلومینیوم با کاربرد نظامی و دفاعی ایفاد نمود. اهمیت فلز استراتژیک آلومینیوم و امکان به کارگیری آن در صنایع مختلف به واسطه ویژگی های خاص فلز مذکور سبب شد تا با ایجاد تجهیزات، امکانات و توان تخصصی، کلیه آلیاژهای مورد نیاز کشور در ایرالکو تولید گردد.

نقش تاثیرگذار ایرالکو در تامین تجهیزات نظامی مورد نیاز جنگ تحمیلی باعث شد تا حریم هوایی این شرکت بارها توسط جنگنده های رژیم بعث عراق تهدید و در 5 مردادماه 1365 مورد بمباران هوایی دشمن واقع شد. 54 شهید سرافراز، 240 جانباز، 30 آزاده و اعزام 700 نیرو به جبهه های جنگ تحمیلی از سرمایه های گرانبهای معنوی ایرالکو به شمار می روند که این امر، برگ زرینی از افتخارات ایرالکو در طی 8 سال دفاع مقدس می باشد. 

*افزایش ظرفیت تولید  

اگر چه بعد از جنگ کارشناسان ایرالکو می دانستند که تکنولوژی خطوط تولید شرکت به خاطر قدیمی بودن، افزایش قیمت تمام شده محصول را به خاطر صرف هزینه و انرژی بیشتر در مقایسه با تکنولوژی های جدید به همراه خواهد داشت اما کشورهای مختلف به خاطر عناد و دشمنی حاضر به انتقال دانش فنی و تکنولوژی پیشرفته به کشور عزیزمان نبودند. نیاز و افزایش روز افزون مصرف آلومینیوم در ایران و اهمیت تولید این فلز استراتژیک باعث شد تا در سال 1372، خطوط تولید ایرالکو از دو خط به پنج خط 67 کیلو آمپری افزایش یابد و ظرفیت تولید آلومینیوم به 120 هزار تن در سال برسد. ظرفیت تولید شرکت در حال حاضر با احتساب خروج خطوط یک و دو کارگاه یک احیاء به 180 هزار تن در سال بالغ گردیده است.

*احداث طرح 110 هزار تنی ایرالکو 

بالا بودن مصرف برق، پایین بودن راندمان تولید، اتلاف بیش از حد مواد اولیه، دستی بودن فعالیت تولیدکه ناشی از قدیمی بودن تکنولوژی تولید آلومینیوم در ایرالکو بود، لزوم تغییر تکنولوژی را بیش از پیش مطرح و برنامه ریزی در جهت ارتقاء آن در دستور کار مدیریت ایرالکو در سال 1379 قرار گرفت. با تهیه طرح توجیه اقتصادی فنی در سال 1380 و ارائه آن به دولت 27 اسفندماه 1380 شورای محترم اقتصاد طرح تغییر تکنولوژی ایرالکو را با استفاده از تسهیلات فاینانس از طریق مشارکت شرکت N.F.C کشور چین و تکنیکان ایران به عنوان پیمانکاران خارجی و داخلی تصویب نمود. مراسم کلنگ‌زنی در 31 فروردین 1381 آغاز شد و عملیات اجرایی در اردیبهشت ماه سال 1382 شروع گردید و در 5 تیرماه 1382 اعتبار اسنادی فاینانس (LC) گشایش یافت.

فاز اول طرح با ظرفیت 36 هزار تن آلومینیوم در اردیبهشت ماه 1386 مورد بهره برداری قرار گرفت و در مهرماه 1387 فاز دوم طرح (با همان ظرفیت فاز اول) مورد بهره برداری قرار گرفت و در آذرماه 1387 نیز فاز سوم طرح (به میزان ظرفیت فاز اول و دوم) تکمیل و تحویل واحد بهره برداری گردید.

طرح 110 هزار تنی ایرالکو با رعایت استانداردهای زیست محیطی و مجهز به سیستم کنترل آلودگی بزرگترین طرح زیست محیطی کشور می‌باشد. در سال های 86، 87 و 88 به ترتیب تولیدات ایرالکو 125، 145 و 170 هزار تن آلومینیوم در سال بوده که این امر موجب شکسته شدن رکورد تولید آلومینیوم در کشور طی قریب 5 دهه از فعالیت خود می باشد.

*نقش ایرالکو در اشتغال کشور 

ایرالکو به طور مستقیم حدود 4700 نفر را در خود جای داده است که با احتساب خانواده های آنان حدود 18 هزار نفر از این شرکت امرار معاش می نمایند و حدود 11 هزار کارخانه و کارگاه با بیش از 250 هزار نفر شاغل در صنایع جانبی و پایین دستی از قبیل: پروفیل سازان، ظروف سازان، ریخته‌گران، نوردکاران، صنایع هوافضا، صنایع بهداشتی و بسته‌بندی، صنایع الکتریکی، صنایع دارویی و ... از این فلز استراتژیک استفاده می نمایند. ایرالکو نیروهای متعهد، متخصص و با تجربه‌ای دارد که در حال حاضر در زمینه دانش فنی صنعت آلومینیوم، توانایی راه اندازی مجموعه های تولیدی جدید را در هر جای کشور دارند و می توانند این تجربه را در اختیار هر سرمایه‌گذاری قرار دهند. 

*آلومینیوم محصولی با معیارهای زیست محیطی 

شرکت آلومینیوم ایران همواره صیانت و حفاظت از محیط زیست، این نعمت خدادادی و حفظ حقوق شهروندی را از اولویت های مهم و اساسی خویش و مورد اهتمام و توجه قرار داده است. آلومینیوم محصولی است که با معیارهای زیست محیطی مطابقت دارد. این فلز به آسانی و کمترین هزینه بازیافت می شود. ایرالکو همواره تعهد خود را به اهداف و حفظ و صیانت از محیط زیست نشان داده است.

ایرالکو معتقد است محیط زیست به عنوان سرمایه عظیم حیات، نیازمند حفاظت و مراقبت دائم همه ساکنان زمین است.

صرف هزینه‌ای بالغ بر 400 میلیارد تومان جهت احداث و راه اندازی طرح جدید ایرالکو که بزرگ‌ترین طرح زیست محیطی کشور می باشد و همچنین اقدامات ذیل در کارگاه‌های آند‌سازی و ریخت و افزایش فضای سبز شرکت، اهتمام ویژه‌ای است که مدیران و کارکنان ایرالکو در صیانت و حفظ محیط زیست انجام داده و به آن عمل نموده‌اند.

- راه اندازی سیستم غبارگیر کارگاه ساخت آند در سال 1371 با مشارکت شرکت آلمانی

- تجهیز کارگاه پخت آند به سیستم کنترل آلودگی الکترواستاتیک تحت نظارت یک شرکت فرانسوی در سال 1375

- نصب و راه اندازی سیستم کنترل آلودگی با همکاری یک شرکت فرانسوی در سال 1374 در کارگاه پخت آند قدیم

- جایگزین گاز طبیعی به جای گازوئیل در کارگاه ریخت در سال 1378

- اجرای برنامه بازیافت پسماندهای مربوط به SPL دیگ های احیاء

- احداث پارک خانواده ایرالکو به مساحت 66 هزار متر مربع

- احداث بزرگترین دریاچه مصنوعی استان در جوار پارک خانواده

- اتصال فاضلاب بهداشتی به شبکه فاضلاب سراسری شهری

- اندازه گیری کلیه پارامترهای زیست محیطی و شغلی آلاینده ها و رعایت استانداردهای مرتبط

- افزایش فضای سبز شرکت از 45 هکتار به 145 هکتار که این رقم در صنعت بی نظیر است. (تقریبا نیمی از مساحت کارخانه)

- طبقه‌بندی و ساماندهی ضایعات و پسماندهای شرکت مطابق قانون مدیریت پسماندها

- انجام ممیزی های کیفیت مستمر داخلی و خارجی

- نصب دستگاه آنالیزور HF روی دودکش کنترل آلودگی لوپ های سه گانه طرح جدید و رصد آنلاین مقادیر خروجی توسط سازمان های مسئول و ذیربط

- بکارگیری مشاور زیست محیطی در سال 1398 جهت مطالعه و بررسی نقاط احتمالی آلودگی در زمینه‌های مختلف کاری شرکت که امیدواریم بزودی ایرالکو برند سبز را از سازمان محیط زیست دریافت خواهد نمود. 

*عرضه شمش آلومینیوم در بازار داخلی و خارجی 

در سال های قبل از 1381 با توجه به انحصاری بودن تولید آلومینیوم در ایرالکو، قیمت‌گذاری شمش آلومینیوم در این شرکت با هماهنگی سازمان‌های ذی ربط صورت می‌گرفت و عمده محصولات به صورت پیش فروش و پرداخت وجه از طرف مشتریان انجام می شد، اما پس از راه اندازی بورس فلزات و متعاقبا بورس کالا قیمت محصولات ایرالکو در بورس بر اساس عرضه و تقاضا مشخص گردید و از شهریور سال 1397 با توجه به دستورالعمل ستاد تنظیم بازار این محصول در بورس کالا عرضه می شود. شرکت آلومینیوم ایران عضو بازار بورس فلزات لندن ( L.M.E) و بورس کالای ایران می باشد.

فروش داخلی محصولات تولیدی این شرکت از طریق بورس کالای ایران به صنایع پایین دستی و جانبی انجام می‌پذیرد. فروش صادراتی نیز عمدتا در قالب قراردادهای تهاتر با مواد اولیه مورد نیاز شرکت صورت می‌گیرد.

درجه خلوص مذاب تولید در کارگاه احیاء یک 99.78 و در کارگاه احیاء دو 99.85 می باشد که قابل رقابت با محصولات تولیدی شرکت‌های تولید آلومینیوم در جهان بوده و سهمی از بازار جهانی آلومینیوم را به خود اختصاص داده است. 

*چالش های صنعت آلومینیوم کشور 

بزرگترین مشکل تولیدکنندگان شمش آلومینیوم در حال حاضر در کشور این است که ناچاریم 80 درصد مواد اولیه مورد نیاز خویش را از سایر کشورهای دنیا تامین کنیم و این مهم در حال حاضر که فلز آلومینیوم و خود کارخانه در فهرست تحریم آمریکا و همپیمانانش قرار گرفته، کار دشواری است.

موضوع نقدینگی و سرمایه در گردش به علت عدم ثبات سیاست‌های پولی و ارزی از چالش های اساسی و مهم شرکت‌های تولیدی بالاخص صنایع آلومینیوم در تامین مواد اولیه وارداتی است. کاهش تعرفه واردات شمش آلومینیوم از دیگر معضلات این صنعت است که می‌بایست تعرفه ها در حد قابل قبول و منطقی افزایش یابد.

اصولا در کارخانجات آلومینیوم سراسر دنیا قیمت برق با یک نرخ ترجیهی نسبت به سایر صنایع محاسبه می گردد. زیرا در دنیا قیمت برق صنعت از بقیه مصارف خانگی کمتر است اما در کشور ما این قضیه برعکس می باشد یعنی قیمت برق صنعت از برق خانگی بیشتر است و این موضوع با توجه به مصرف بالا انرژی در صنایع آلومینیوم از دیگر چالش های این صنعت به شمار می رود.

رکود بازار طی سال های اخیردر 11 هزار کارخانه و کارگاه پایین دستی به عنوان مصرف‌کننده تولیدات ایرالکو که عمده آنها یا تعطیل شده اند و یا با ظرفیت پایین کار می کنند، منجر به کاهش تقاضا از سوی مشتریان داخلی گردیده است وآثار رکود و بحران جهانی از دیگر پارامترها و چالش های صنعت آلومینیوم به شمار می رود. همچنین عدم هماهنگی فی‌مابین شرکت های تولیدکننده آلومینیوم در ایران در خصوص عرضه و فروش محصولات از دیگر مشکلات این صنعت استراتژیک کشور است.

*اقتصاد مقاومتی بهترین گزینه برای عبور از تحریم 

طبیعی است که در جریان تحریم ها، مشکل جابجایی منابع، ارز و تامین مواد اولیه افزایش یابد. با توجه به توان فوق‌العاده‌ای که در تامین قطعات مورد نیاز در داخل کشور وجود دارد از پتانسیل شرکت های داخلی جهت تامین قطعات مورد نیاز استفاده حداکثری می شود. اقتصاد مقاومتی که رهبر معظم انقلاب مطرح نموده‌اند بهترین گزینه برای دور زدن تحریم‌هاست. 

*راهکار ایرالکو در تامین مواد اولیه

عمده‌ترین مواد برای تولید شمش آلومینیوم شامل پودر آلومینا، آند، کریولیت، آلومینیوم فلوراید و پترولیوم کک می‌باشد. در حال حاضر حدود 20 درصد پودر آلومینای مورد نیاز ایرالکو در داخل کشور و از طریق شرکت آلومینای ایران (جاجرم) و مابقی بر اساس عقد قرارداد با شرکت های خارجی تامین می گردد.

موارد دیگر شامل کاتد بلاک، سیلیکان متال و سایر مواد مورد نیاز تولید محصولات آلیاژی نیز به مقدار مور نیاز از شرکت‌های خارجی تامین می‌گردد. خوشبختانه با تمهیداتی که در سال گذشته اندیشیده شد برای حدود 4 ماه مواد اولیه خریداری و ذخیره شده و ارتقاء بیش از پیش حاشیه امن تامین مواد اولیه که برای فعالیت ایرالکو حیاتی است مدنظر قرار دارد.

*چشم‌انداز صنعت آلومینیوم کشور

در عصر کنونی روز به روز بر حجم مصرف فلز آلومینیوم در صنایع مختلف افزوده می شود. امروزه تصور جهان بدون آلومینیوم برای متولیان این صنعت و صنایع مختلف تصوری ناشدنی و غیر ممکن است. اهمیت این فلز استراتژیک از چشمان برنامه‌ریزان و کارشناسان صنعت و معدن کشور پوشیده نمانده و آنان به اهمیت این نقش بیش از دیگران واقف هستند.

به همین منظور طی آخرین گزارشی که سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی کشور منتشر نموده است، برنامه تولید آلومینیوم در سند چشم انداز سازمان تا افق 1404 یک و نیم میلیون تن آلومینیوم در سال می باشد.

شرکت آلومینیوم ایران نیز به منظور نیل به اهداف سند چشم انداز علاوه بر حفظ و صیانت از منابع زیست محیطی اقدام به احداث طرح 110 هزار تنی خود نموده و اهم برنامه های آتی شرکت به شرح ذیل می باشد:

1- تسریع در تکمیل کارخانه 110 هزار تنی آندسازی

2- برنامه ریزی جهت احداث خط 600 کیلو آمپری تولید آلومینیوم به ظرفیت 300 هزار تن در سال در شهرک صنعتی خیرآباد

3- تولید مواد اولیه آلومینیوم فلوراید به ظرفیت 30 هزار تن در شهرک صنعتی خیرآباد

4- ارتقاء سطح آموزش کارکنان با توجه به راه اندازی تکنولوژی جدید خطوط احیاء

5- تولید با کیفیت محصولات و صادرات بخشی از آن به منظور حفظ بازارهای مصرف و رقابت با شرکت های تولیدکننده آلومینیوم در جهان در جهت تامین بخشی از نیاز ارزی شرکت

6- عقد قرارداد بلندمدت با تامین‌کنندگان اصلی به منظور تامین مواد اولیه ارزان و مورد نیاز شرکت

7- کاهش هزینه های غیر ضرور و مازاد به منظور کاهش قیمت تمام شده در بخش مواد اولیه، انرژی و فرآیند تولید

8- راه اندازی کامل نیمه شمالی خط 5 کارگاه احیاء یک و بررسی گزینه هایی مانند احداث صنایع جانبی و پایین‌دستی به منظور استفاده بهینه و ایجاد ارزش افزوده از تولیدات شرکت

9- بومی سازی قطعات، ارتباط با دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی و بین‌المللی و آشنایی کارشناسان با فن آوری روز تولید آلومینیوم در دنیا 

*سهم ایران از تولید جهانی کمتر از نیم درصد است

تولید آلومینیوم در سال جاری در کشور حدود 250 هزار تن و تولید جهانی آن نیز حدود 78 میلیون تن در سال است. تولید آلومینیوم در کشور توسط پنج شرکت ایرالکو، المهدی، هرمزال، سالکو و جاجرم انجام می شود که امیدواریم در آینده‌ای نزدیک ظرفیت تولید آلومینیوم در کشور به بیش از 700 هزار تن در سال برسد. از لحاظ تولید آلومینیوم در جهان، قاره آسیا مقام نخست را داراست. پس از آن اروپا، آمریکا و آفریقا به ترتیب در رده‌های بعدی هستند. سهم کشورهای حوزه خلیج فارس از این مقدار حدود 10 درصد می باشد و سهم ایران از میزان تولید جهانی کمتر از نیم درصد است.

با توجه به وجود نیروی متخصص و انرژی ارزان و موقعیت استراتژیک ایران در خاورمیانه، این مقدار سهم بسیار ناچیزی از تولید جهانی این فلز استراتژیک است. از ظرفیت 250 هزار تنی تولید سالانه آلومینیوم در کشور، میزان 180 هزار تن شمش آلومینیوم در ایرالکو تولید شده است و انشااله این شرکت با تمام ظرفیت در مدار تولید قرار دارد. در سال 97 با پیوستن 78 دیگ از نیمه جنوبی خط 5 کارگاه احیاءیک به مدار تولید، 13600 تن در سال به ظرفیت تولید شرکت اضافه گردید. در گام دوم با برق دار شدن نیمه شمالی خط 5 کارگاه احیاء قدیم و نهایتا تا پایان راه اندازی این خط و در مدار تولید قرار گرفتن 72 دیگ جدید جمعا 12600 تن در سال به ظرفیت تولید شرکت اضافه خواهد گردید. 

*ایرالکو محور توسعه آلومینیوم کشور 

ایرالکو تا به امروز با تمام ظرفیت موجود به تولید با کیفیت محصولات خود ادامه داده و یقینا در سال جهش تولید با راه‌اندازی کامل نیمه شمالی خط 5 کارگاه احیاء یک به افزایش این ظرفیت کمک خواهد نمود. ایرالکو محور توسعه آلومینیوم کشور است و یقینا نقش تاثیرگذار و حیاتی در دست‌یابی به چشم‌انداز توسعه فلز آلومینیوم در کشور ایفا خواهد نمود. شرکت های تولیدکننده آلومینیوم در منطقه خلیج فارس برنامه تولید سالیانه 13 میلیون تن شمش آلومینیوم را در دستور کار خویش قرار داده‌اند. نباید بیش از این از قافله پرشتاب توسعه صنعت آلومینیوم در منطقه و جهان عقب ماند. فلز آلومینیوم این ظرفیت و توانایی را دارد که جایگزین مناسبی برای نفت و گاز در توسعه پایدار کشور باشد. امروزه صنعت آلومینیوم برای توسعه و بهسازی خویش مصمم‌تر از گذشته به دنبال سهم خواهی منطقی و هوشمند خود در بازار رقابت بین‌المللی است.