به گزارش معدن نیوز -نظر به منویات ارزشمند مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در جمع دولتمردان، پیرامون عقب‌ماندگی بخش معدن کشور، ضرورت تکمیل زنجیره ارزش این بخش و شناسایی ظرفیت‌های ناشناخته طبیعی و معدنی کشور و همچنین باتوجه به بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی معظم‌له، مبنی بر لزوم استفاده از توان سرزمینی، استفاده از ظرفیت نخبگان و همچنین شناسایی منابع طبیعی و معدنی کشور، در این یادداشت به بررسی نقش و اهمیت اطلاعات پایه زمین شناسی و اکتشافی در روند توسعه بخش معدن، عمران و زیرساخت کشور خواهیم پرداخت.
اطلاعات پایه، در تعریف به مواردی اطلاق می‌شود که مبنای طرح‌ریزی‌ها و پردازش اطلاعات بعدی است که در این نوشتار مقصود از اطلاعات پایه، مواردی است که مبنای طرحهای عمرانی، زیرساختی و معدنی کشور است.
با نگاهی به ماموریت اصلی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی جمهوری اسلامی ایران و مقایسه تطبیقی جایگاه این سازمان‌ها در جهان درمی‌یابیم که همگی این سازمان‌ها وظیفه اصلی تولید اطلاعات پایه علوم زمین و اکتشاف ذخایر معدنی را بر عهده دارند که استفاده درست و تخصصی از این اطلاعات، به هنگام‌سازی و تولید آنها مطابق با آخرین استانداردها و نیاز کشور، حلقه آغازین توسعه بخش معدن، عمران و زیرساخت است.
سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جمهوری اسلامی ایران طی بیش از 6 دهه فعالیت خود با نگاهی دقیق و متناسب با تجهیزات و دانش روز خود، بهره‌گیری از متخصصان و کارشناسان ارزشمند و همچنین بر پایه نظام ایندکس نقشه‌های پایه کشور اقدام به تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و اکتشافی در مقیاس‌های گوناگون کرده است. تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی و اکتشافی که نزدیک به 100 عنوان نقشه را شامل می‌شود در مقیاس‌هایی نظیر یک میلیونیوم، یک دویست و پنجاه هزارم، یکصدهزارم، یک‌بیست و پنج‌هزارم و به تازگی یک پنجاه‌هزارم در کشور گواهی بر فعالیت‌های آگاهانه و مستمر متخصصان این سازمان در سراسر کشور است.
وجود اطلاعات پایه یکپارچه و دقیق، در حقیقت مبنای تصمیم‌گیری، تعریف طرحهای توسعه‌ای، زیرساختی و معدنی کشور است و به دلیل لحاظ شدن نکات علمی، شناساندن وضعیت‌های طبیعی در این نقشه‌ها و اطلاعات پایه از حیث وجود ذخایرمعدنی، مخاطرات طبیعی، پدیده‌ها و پتانسیل‌های زمین‌شناسی و اکتشافی دارای ارزشی بالا و غیرقابل وصف است که بدون تردید موجب توسعه و رونق بخش اقتصادی کشور می‌شود.
نگاه تصمیم‌سازان و برنامه‌ریزان کشور به تولید اطلاعات پایه و ارزش آن درست و هدفمند نبوده است
آنچه در خصوص اطلاعات پایه زمین‌شناسی و اکتشافی و اهمیت آن در بالا آورده شد بخشی از اهمیت آن در هر کشوری است که ایجاب می‌کند تا مبنای تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی بدنه حاکمیت کشور باشد و روند تولید آن، حفظ و نگهداشت نیروی انسانی متخصص این حوزه و منابع مالی مورد نیاز آن را بصورت مستمر و منظم پایش کند تا موجبات تحرک و رونق در بخش‌های مختلف اقتصادی، عمرانی و در نهایت ایجاد ثروت ملی و اشتغال پایدار را به دنبال داشته باشد.
با نگاهی به روند تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و اکتشافی در کشور و همچنین وجود نیروی انسانی متخصص در این بخش طی دو دهه اخیر به بروز پدیده‌هایی چون کاهش چشمگیر میزان دانشجویان و دانش‌آموختگان رشته‌های زمین‌شناسی و معدن(تمامی گرایش‌ها) ، تعطیلی، غیرفعال شدن، رهاسازی فعالیت یا حتی مهاجرت دسته‌جمعی شرکت‌های مهندسان مشاور در گرایش‌های مرتبط با فعالیت‌های بخش حاکمیتی کشور در حوزه زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایرمعدنی، کندی روند تولید اطلاعات پایه و نیاز روزافزون کشور به این ابزار مغزافزاری برخورد می‌کنیم. ظهور این پدیده‌ها حاصل ضعف و نگاه نادرست کارشناسی-تخصصی برنامه‌ریزان و تصمیم‌سازان کشور بوده که نتایجی چون کاهش سهم بخش معدن در اقتصاد کشور، کمبود مواد اولیه معدنی موردنیاز صنایع، ایجاد زیرساخت‌ها و جانمایی‌های نادرست عمرانی و عدم اکتشاف ذخایر و معادن قابل بهره‌برداری در کلاس جهانی و همچنین اضمحلال چرخه متخصصان بخش زمین‌شناسی، اکتشاف و معدن را به همراه داشته است.
آنچه در این میان اهمیت دارد تناقض میان واژه کوچک‌سازی دولت‌ها، برونسپاری خدمت و جایگاه فعالیت‌های حاکمیتی است که برای ایجاد ثروت و تحرک اقتصادی دولت‌ها عنصری حیاتی است که متاسفانه طی سالیان اخیر از منظر نیروی انسانی همواره سعی بر عدم جذب و ایجاد محدودیت در روند بکارگیری متخصصان و کاهش کمیت و کیفیت ایشان در بدنه حاکمیت و همچنین بخش خصوصی بوده است. نکته جالب توجه در این مقوله نبود حتی ظرفیت برونسپاری خدمات تخصصی به شرکت‌های مهندسان مشاور دارای رتبه به جهت محدود بودن تعداد ایشان در رسته‌های تخصصی و همچنین ظرفیت کار ارجاعی و ضریب ریالی آن است. در واقع می‌توان گفت که سیاستگذاری نادرستی در روند تولید اطلاعات پایه، ظرفیت‌سازی برونسپاری خدمت و بکارگیری متخصصان در این حوزه داشته‌ایم.
لازم به ذکر است نمونه‌هایی از این دست بسیارند که اگر متخصصان و طراحان برنامه‌های کلان معدنی، عمرانی و زیرساختی از اطلاعات موجود آن در زمان خود بهره مناسبی می‌بردند شاید امروز شاید تحولات موثرتری در بخش معدن، زیرساخت و عمران کشور می‌بودیم. در این نمونه‌ها صرفا" به معرفی دو معدن نام آشنای کشور بسنده شده است.
معدن مس جانجا و ذخیره مدغ کریز: طی سالیان اخیر نام این ذخیره بزرگ معدنی، ظرفیت‌سازی و روند بهره‌برداری از آن را بارها و بارها شنیده‌ایم. این ذخیره بزرگ معدنی در نقشه زمین شناسی یک دویست و پنجاه هزارم زابل و یکصدهزارم خونیک که در سال 1369 شمسی/ 1990 میلادی توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور تهیه، منتشر و در اختیار عمومی متخصصان و فعالان بخش معدن کشور قرار گرفته‌است به روشنی معرفی شده و حال که قریب به 32 سال از کشف این ذخیره توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور گذشته، این ذخیره از روی نقشه تبدیل به معدنی بزرگ شده که در آینده‌ای نه چندان دور موجب رونق بخش معدن، اقتصاد و اشتغال در کشور خواهد شد. البته با گذشت زمانی بسیار طولانی...
معدن آهن سنگان: نام این ذخیره بزرگ معدنی نیز برای همگان آشناست و نکته حائز اهمیت ثبت و کشف این پلاسر بزرگ معدنی در نقشه زمین‌شناسی مقیاس یک دویست و پنجاه هزارم تایباد است که مطابق با سال 1361 شمسی/ 1982 میلادی توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور تهیه، منتشر و در اختیار عمومی قرار گرفته‌است. البته با گذشت زمانی بسیار طولانی...
آنچه در این یادداشت تحلیلی آمد خلاصه‌ای بر اهمیت و نقش تولید اطلاعات پایه، جایگاه و نقش پدیدآورندگان آن در کشور بود که با توجه به برنامه‌ها و نیازهای پیش روی کشور نیازمند تولید اطلاعات جدید مطابق با آخرین روش‌های روز برداشت، تجزیه و تحلیل، روش‌های نوین آنالیزهای فیزیکی و شیمیایی نمونه‌های حاصل از عملیات زمین‌شناسی و اکتشاف و در نهایت انتشار منظم، دقیق و گسترده نقشه‌های آن هستیم.
سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور از سال 1400 با انتخاب رسمی مقیاس حاکمیتی یک پنجاه هزارم در کشور بر مبنای ایندکس نقشه‌های ملی، سعی در ایجاد تحول در روند تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایرمعدنی کشور داشته که در فاز نخست تولید نقشه‌های زمین‌شناسی، زمین‌شناسی اقتصادی، ژئوشیمی و در فاز بعدی نقشه‌های زمین‌شناسی مهندسی و مخاطرات طبیعی(لایه‌های مختلف)، زمین‌شناسی دریایی(لایه‌های مختلف)، ژئوتوریسم و... را در دستور کار خود قرار داده است.
تعریف طرح تحول زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی که از مهرماه سال 1400 در استان خراسان جنوبی به اجرا درآمد و متعاقب آن اجرای این طرح در استان‌های کردستان، آذربایجان غربی و دیگر استان‌های هدف در راستای این سیاست خواهد بود. اجرای این طرح که محصول آن تولید و انتشار اطلاعات جدید و به روز در حوزه زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی کشور و به تبع آن ایجاد تحرک و شکوفایی در حوزه معدن، زیرساخت و عمران توسط بخش‌های مختلف اقتصادی کشور اعم از دولتی، غیردولتی و تعاونی هاست نیازمند همراهی و پشتیبانی هدفمند و مستمر مدیران و تصمیم‌سازان کشور برای فراهم آوردن قوانین متناسب با اجرای این تحول، منابع انسانی و مالی موردنیاز اجرای آن خواهد بود که بی تردید ارزش افزوده حاصل از آن قابل توصیف نیست و تبعات و تحولات مفید و رونق‌بخشی به دنبال خواهد داشت.