به گزارش معدن نیوز - بخش صنعت و معدن استان اردبیل در سال‌های اخیر تحرک خوبی را در زمینه‌های گوناگون شاهد بوده و بر اساس آمار و مستندات موجود، بیشتر هدف‌های جهش تولید در این استان تحقق یافته و طی دو سال گذشته دستکم ۱۰۶ واحد تولیدی راکد به چرخه تولید بازگشته و واحدهای صنعتی جدیدی نیز راه اندازی شده است.
اردبیل که با جمعیت بیش از یک میلیون و ۲۸۰ هزار نفر همجوار با استان‌های گیلان، آذربایجان‌شرقی، زنجان و کشور جمهوری آذربایجان در شمال‌غربی ایران واقع شده، سال‌ها به واسطه محصولات زراعی و دامی خود از سیب‌زمینی گرفته تا عسل با برند سبلان در ایران و حتی جهان شهره بوده است.
همه ظرفیت‌های استان اردبیل در بحث تولید تنها به بخش کشاورزی محدود نشده و این خطه با برخورداری از پیشینه‌ای پربار از نظر تاریخی و فرهنگی، به عنوان یکی از قطب‌های مهم گردشگری کشور مطرح است و به طور طبیعی مشاغل و صنایع وابسته آن نیز پیش از شیوع کرونا از رونق خاصی برخوردار بودند.
بیشتر بار اشتغال اردبیل با توجه به پیشینه مورد اشاره بر روی دوش بخش‌های کشاورزی و خدمات بوده اما چنان که مسئولان امر اذعان دارند، چهره استان با برنامه‌ریزی دولت، پیگیری کارشناسانه و افزایش سهم بخش صنعت در اشتغال به تدریج در حال تغییر است.
حرکت رو به توسعه استان اردبیل که در چند سال گذشته با افت و خیزهایی روبه‌رو شده است، البته در سال جهش تولید (۱۳۹۹) با وجود همه کاستی‌ها و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها و شیوع ویروس کرونا در کشور، عملکرد قابل قبولی را در بخش صنعت و معدن نیز به منصه ظهور گذاشت.
دستگاه‌های دولتی و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در این راستا همدلی و همکاری خوبی داشتند، به طوری که بنابر اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان صمت استان اردبیل با فعال کردن واحدهای راکد، افزایش تعداد پروانه‌های صادره و رشد اشتغال صنعتی در سال جهش تولید جزو رتبه‌های برتر کشور شد.
در سال‌های اخیر با اجرای برنامه‌های اقتصادی توسعه‌ای بویژه در سال جهش تولید، استان اردبیل در زمینه احیای واحدهای تولیدی راکد و نیمه فعال در کنار جلب مشارکت بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری جدید و در نتیجه افزایش سهم بخش صنعت در اقتصاد گام‌های بلندی برداشته است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل در این زمینه تشریح کرد: تنها در سال جهش تولید ۴۰ برنامه در قالب هفت محور در وزارت صنعت، معدن و تجارت وجود داشت که برش استانی آن با برگزاری کارگروه‌های مختلف مصوب شد تا سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل آنها را اجرایی کند.
رامین صادقی مهمترین بحث را احیای واحدهای راکد، تامین منابع مالی مورد نیاز واحدهای تولیدی، به بهره‌برداری رساندن واحدهای ایجادی و افزایش صادرات عنوان کرد و افزود: با توجه به اینکه سال گذشته تحریم‌ها تشدید شده و کرونا موجب بسته شدن مرزها شده بود، جایگزینی واردات با تولید محصولات صنعتی و همچنین به عنوان یکی از متولیان اصلی، ایجاد اشتغال در دستور کار این سازمان قرار گرفت.
وی تشریح کرد: پیش‌تر آمار دقیقی از واحدهای فعال و غیرفعال استان اردبیل وجود نداشت اما از سال ۹۸ کار آغاز شد و در این سال ۴۸ واحد به چرخه تولید بازگشت و در سال ۹۹ سال جهش تولید نیز ۵۸ واحد فعال شد که ظرفیت اشتغال یک‌هزار و ۱۰۰ نفر را داشت.
صادقی استفاده از ظرفیت خالی واحدهای تولیدی را دستور کار دیگر سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل در سال ۹۹ عنوان کرد و گفت: ۴۰ واحد بین ۳۰ تا ۸۰ درصد افزایش ظرفیت تولید داشتند که ۶۳۵ فرصت شغلی جدید ایجاد کرده است.
وی تعمیق و افزایش ساخت داخل و جایگزینی با واردات را از دیگر محورهای اساسی شعار جهش تولید برشمرد و افزود: استان اردبیل در این راستا با ۱۰۴ میلیون دلار صرفه‌جویی و تحقق ۵۲۰ درصدی هدف‌های تعیین شده، رتبه دوم کشوری را به دست آورد.
وی اظهار کرد: بر اساس آمار مورد تایید مرکز آمار ایران و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی سهم بخش صنعت در اشتغال این استان سال ۹۲ حدود ۲۵.۶ درصد بود که سال ۹۶ به ۲۵ درصد و سال ۹۷ به ۲۴.۸ درصد رسید اما سال ۹۸ به ۲۵.۶ درصد و در سال ۹۹ به ۲۷.۹ درصد افزایش یافت.
به گفته صادقی، متوسط کشوری سهم بخش صنعت در اشتغال به ۳۴ درصد رسیده است و برآورد می‌شود با واحدهایی که در سال ۱۴۰۰ بهره‌برداری می‌شود، این شاخص در استان اردبیل نیز به بالای ۳۰ درصد برسد.
وی با اشاره به گرفتاری خانواده‌ها از جمله در بحث اشتغال و ازدواج بیان کرد: سهم اشتغال بخش صنعت پایدار است و طیف‌های گوناگون را شامل می‌شود اما بیشتر دانش‌آموختگان دانشگاهی جذب می‌شوند که برای بخش صنعت مهم است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل بیان کرد: مرکز فوریت‌های رسیدگی به مشکلات واحدهای تولیدی نیز بر اساس تفاهم‌نامه بین وزارت کشور و وزارت صنعت، معدن و تجارت در این استان تشکیل و در یک سال گذشته با برگزاری ۷۴ نشست، مشکلات ۶۷۲ واحد صنعتی در آن مطرح شد؛ نشست‌ها در نهایت ۹۱۰ مصوبه داشت که ۷۰ درصد انجام شد و ۳۰ درصد هم در حال انجام است.
به گفته وی، در حال حاضر یک‌هزار و ۱۴۲ واحد تولیدی دارای پروانه بهره‌برداری با سرمایه‌گذاری ۷۵۰ هزار میلیارد ریال و ظرفیت اشتغال ۲۲ هزار نفر در استان اردبیل وجود دارد.
کارشناسان معتقدند که محور توسعه استان اردبیل که در سال‌های گذشته با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی بخش کشاورزی و گردشگری برنامه ریزی شده بود با توجه به تحولات اقتصادی و نیز تاثیر شیوع کونا به سمت صنعت تغییر مسیر داده و هم اکنون با سرمایه گذاری‌های بخش خصوصی در زمینه‌های مختلف این بخش بعنوان محور توسعه استان مطرح است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل عنوان کرد: پیش‌تر محور توسعه اردبیل به گردشگری و کشاورزی محدود بود اما اکنون بر اساس مستندات موجود، سیمای این استان به سمت صنعتی شدن می‌رود و دلیلش در بازار تولیدات متنوع جدید از جمله شیرآلات آن است.
صادقی افزود: ۶ میلیون عدد شیرآلات در سال نیاز کشور است که سه میلیون عدد، برابر با ۵۰ درصد آن در استان اردبیل تولید می‌شود؛ در حال حاضر یک واحد تولید شیرآلات در شهرستان اردبیل و سایر آنها در شهرستان گرمی مستقر است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل اظهار کرد: این استان در تولید لاستیک با توجه به فاز توسعه کارخانه آرتاویل تایر مبنی بر تولید لاستیک‌های رادیال، می‌توان اذعان داشت که ۲۵ درصد نیاز کشور را تامین می‌کند.
وی اضافه کرد: همچنین در شمش و مقاطع فولادی استان اردبیل با توجه به نوسان‌های قیمت ارز و توجیه برای صادرات، در حال حاضر ۳۰۰ هزار تن تولید دارد که تا پایان سال با تکمیل طرح‌های در دست اقدام این میزان به ۹۰۰ هزار تن می‌رسد و تا سه برابر بیشتر می‌شود.
صادقی تشریح کرد: استان اردبیل در تولید مصنوعات چوبی از جمله ام دی اف، اچ دی اف، اچ پی ال و پارکت در حال حاضر ۲۰ تا ۲۵ درصد نیاز را تامین می‌کند و خط تولید ۲ مجموعه بزرگ آرتا پلاست و نگین زرین چوب آرتا در حال احداث است که تا پایان سال‌جاری این عدد به ۳۵ تا ۴۰ درصد می‌رسد و این استان به یکی از قطب‌های تولید ام دی اف کشور تبدیل می‌شود.
وی یادآور شد: اینها در حالی است که پیش‌تر ام دی اف خام از ترکیه وارد می‌شد و اردبیل تنها کاغذ می‌زد؛ همچنین در نئوپان خام شرایط مشابهی حاکم است که در نهایت به صرفه‌جویی ارزی برای استان و کشور منجر می‌شود.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل افزود: این استان حدود ۹۰ درصد نیاز داخل کشور به رودری و اچ پی ال را تولید می‌کند و به توانمندی خوبی رسیده است که حتی از قیمت محصولات چینی پایین‌تر است.
وی ادامه داد: در بحث آب نیز بزرگترین شهرک تخصصی تولید آب معدنی کشور در شهرستان نیر مستقر است که ۲۵ درصد نیاز کشور را به آب‌های معدنی و بسته‌بندی تامین می‌کند و با بهره‌برداری از پنج طرح جدید تا پایان سال‌جاری، این عدد به ۳۵ درصد خواهد رسید.
صادقی با اشاره به بحث‌های مرتبط با کارخانه کامیون‌سازی مشگین‌شهر نیز تشریح کرد: فاز نخست این طرح به دست رئیس جمهوری افتتاح شد اما تولیدی نداشت و با نقدهایی همراه شد؛ به این دلیل که قرار بود ۳۰ درصد قطعات در داخل تولید و ۷۰ درصد وارد شود اما با توجه به تحریم‌ها، طرح از توجیه افتاد و از این رو سرمایه‌گذار با حرکتی انقلابی شرایط را معکوس کرد و اینک حدود ۸۰ درصد قطعات با راه‌اندازی زنجیره تولید در داخل کشور تامین می‌شود.
وی با اشاره به اشتغال ۴۰۰ نفر در کامیون‌سازی مشگین‌شهر بیان کرد: ۱۰۰ دستگاه کامیون با برند چاپار به صورت آزمایشی در حال حاضر این کارخانه تولید کرده که با دریافت مجوزهای لازم (از جمله استاندارد یورو ۵) در مرحله شماره‌گذاری است و تا ۲ ماه آینده روانه بازار می‌شود.
وی افزود: با توجه به کم بودن تولید کامیون در کشور و نیاز مبرم شرکت‌های عمرانی، بخش‌های نظامی و شهرداری‌ها چندین قرارداد نیز با این کارخانه بسته شده است که در نهایت چهره مشگین‌شهر و استان اردبیل را از نظر اقتصادی متحول خواهد کرد.
۱۰۴ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل اظهار کرد: سال گذشته همچنین در راستای به بهره‌برداری رساندن واحدهای ایجادی ۱۵۰ طرح در نظر گرفته شده بود که معاونت صنایع این سازمان سنگ تمام گذاشت و آمار به ۲۲۸ واحد رسید و اردبیل رتبه دوم کشور را برای صدور پروانه بهره‌برداری کسب کرد.
وی افزود: ۱۰۳ پروانه بهره‌برداری در سال ۹۰ صادر شده بود که سال ۹۶ به ۱۰۴ فقره، سال ۹۷ به ۱۲۷ فقره و سال ۹۸ به ۱۴۸ فقره رسیده بود که آمار سال ۹۹ نسبت به سال پیش از آن ۷۱ درصد افزایش داشت.
صادقی در زمینه پرداخت تسهیلات به واحدهای تولیدی دارای مشکل مالی به میزان ۹ هزار و ۳۹۰ میلیارد ریال نیز گفت: تسهیلات از سه محل پرداخت می‌شد، یکی سفر استانی مدیران عامل بانک‌ها بود که ۳۰ هزار میلیارد ریال از این محل به استان اردبیل اختصاص یافت.
وی با اشاره به پرداخت بخشی از تسهیلات از محل اعتبارات رونق تولید و صندوق توسعه ملی بیان کرد: مهمترین آن بند الف تبصره ۱۸ به عنوان تسهیلات یارانه‌دار (۶ درصد یارانه دولتی) بود که بخشی پرداخت شده و بخشی دیگر نیز در دست پرداخت است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل تاکید کرد: بر اساس اعلام وزارتخانه این استان سال گذشته در زمینه جذب و پرداخت تسهیلات نیز رتبه دوم کشور را داشته است.
فعال شدن ۱۰۶واحد تولیدی؛ اردبیل پیشتاز تحقق هدف‌های جهش تولید
افتتاح ۳۰۰ طرح در ۲ سال آینده
به‌گفته مسئولان اقدامات در بخش صنعت استان اردبیل محدود به رفع مشکلات واحدهای راکد و نیمه فعال نبوده و در زمینه اجرای طرح‌های توسعه‌ای و جذب بخش خصوصی با تسهیلات و مشوق‌های مختلف اقدامات مهمی صورت گرفته و موفقیت های خوبی نیز در این زمینه بدست آمده است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل با اشاره به اینکه میزان صدور پروانه بهره‌برداری یکی از نشانه‌های اصلی توسعه یک استان است، اضافه کرد: بر اساس اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت، اردبیل با ۷۱ درصد افزایش نسبت به سال گذشته از این نظر در سطح کشور استان دوم است.
وی اظهار کرد: مهمترین بحثی که در سال جهش تولید انجام شد این بود که پیش‌تر تاثیر بخش خدمات در اشتغال استان اردبیل زیاد بود و سهم بخش صنعت در نهایت به ۱۸ تا ۲۴ درصد می‌رسید اما بر اساس اعلام مرکز آمار ایران در ۶ ماهه نخست سال ۹۹ این آمار به ۲۷.۹ درصد رسید.
صادقی با اشاره به وجود ۹۵۰ جواز تاسیس در استان اردبیل بیان کرد: این طرح‌ها با سرمایه‌گذاری ۴۵۰ هزار میلیارد ریال و پیش‌بینی اشتغال ۱۵ هزار نفر است که باید دقت شود این آمار متمرکز به جواز تاسیس و موافقت اولیه است و به معنای اشتغال قطعی نیست.
وی افزود: سال ۹۵ به میزان ۲۵۴ جواز تاسیس در استان اردبیل صادر شده بود که سال ۹۶ به ۳۴۵ فقره، سال ۹۷ به ۴۴۲ فقره، سال ۹۸ به ۴۴۶ فقره و در سال ۹۹ به ۶۰۳ فقره رسید و بر اساس سامانه بهین‌یاب وزارت صنعت، معدن و تجارت آمار سال جهش تولید ۳۶ درصد نسبت به سال پیش از آن افزایش داشت.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل با قدردانی از کارشناسان این سازمان برای رصد موردی طرح‌ها اضافه کرد: مهمترین بحثی که از چند سال گذشته وجود داشت، ۳۰۰ طرح صنعتی استان اردبیل بود که وارد فاز عملیات اجرایی شده است و در ۲ سال آینده به بهره‌برداری می‌رسند.
وی با اشاره به برنامه‌ریزی بهره‌برداری از ۱۵۰ طرح صنعتی برای سال ۱۴۰۰ تاکید کرد: این طرح‌ها پایش شدند و منظور از فاز عملیاتی این که سرمایه‌گذار زمین را تحویل گرفته، فونداسیون را کامل کرده و در حال انجام کار است.
افزایش اکتشاف‌های معدنی و واحدهای تحقیق و توسعه صنعتی
در کنار بخش صنعت، توجه به ظرفیت‌های معدنی استان اردبیل نیز در سال های اخیر مورد توجه مسئولان استان اردبیل بوده است و طرح‌های مطالعاتی و اکتشاف در پهنه‌های مختلف معدنی استان اجرایی شده و اکنون در مرحله ثمردهی می‌باشند.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل با اشاره به وجود ۲۱۰ معدن دارای پروانه بهره‌برداری تشریح کرد: پیش‌تر معدن‌های استان به مصالح ساختمانی مانند شن و ماسه، سنگ لاشه، و مواد فلزی محدود بود اما با پیگیری و برگزاری نشست‌های مستمر در مورد پنج پهنه معدنی از سال ۹۸، ۱۲ پروانه اکتشاف صادر شده است و اردبیل رتبه اول کشور را از این نظر دارد.
وی افزود: ۲ محدوده در مشگین‌شهر با عناصری مانند مس، مولیبدن و طلا اکتشاف و تخمین ذخیره شده است و تا ۲ سال آینده آماده می‌شود اما مهمترین بحثی که در زمینه عناصر فلزی اتفاق افتاد این بود که بهره‌برداران حق خروج مواد معدنی به صورت خام را از استان اردبیل نخواهند داشت و در این راستا جواز تاسیس صادر شده کنسانتره مشگین شهر در حال اقدام است.
صادقی بیان کرد: فاز اول مطالعه پهنه‌های قزل اوزن و کوثر نیز تمام شده و با مشخص شدن نقطه‌های امیدبخش در مرحله حفاری است که با توجه به شرایط زمین‌شناسی منطقه نشان می‌دهد آنجا هم عناصری مانند سرب، مس و طلا قابل اکتشاف خواهد بود که البته به وسعت پهنه مشگین‌شهر نیست.
وی تاکید کرد: این گام مهمی در بحث اقتصادی است و در یک سال یا نهایت ۲ سال آتی ۲ معدن در استان اردبیل به بهره‌برداری می‌رسد که تا حد زیادی در حوزه اقتصادی منطقه تاثیرگذار خواهد بود.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل در مورد فعالیت مراکز تحقیق و توسعه نیز گفت: ۲۰ پروانه در زمینه‌های گوناگون از جمله صنایع شیمیایی، رایانه و کالاهای ورزشی صادر شده است که ۷۰ درصد نسبت به سال پیش از آن افزایش نشان می‌دهد.
وی بیان کرد: این آمار مرتبط با مراکز تحقیق و توسعه سال ۹۸ به ۱۲ فقره می‌رسید که در سال جهش تولید افزایش قابل توجهی داشت.
افزایش ۹۳ درصدی اشتغال
ایجاد فرصت های اشتغال و کاهش نرخ بیکاری در استان اردبیل از مهمترین اهداف اجرای طرح‌های اقتصادی در سال‌های اخیر بوده و مجموعه اقدامات انجام شده در بخش صنعت به موفقیت و تحقق اهداف کمک کرده و موجب فراهم شدن شغل برای بسیاری از نیروهای مولد استان شده است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل همچنین تشریح کرد: برای افراد در بخش‌های صنعتی، معدنی و تولیدی صنفی در مجموع ۹ هزار و ۱۶۲ فرصت شغلی سال ۱۳۹۹ در استان اردبیل ایجاد شد که ۹۳ درصد نسبت به سال پیش از آن افزایش نشان می‌دهد.
وی با اشاره به فعالیت ۵۵ هزار واحد صنفی در استان اردبیل بیان کرد: برای چهار هزار و ۱۹۱ نفر در بخش صنوف تولیدی اشتغال ایجاد شده که اینها سوای آمار اشتغال در حوزه فرش است که در محاسبات آماری مورد توجه قرار نگرفته است.
صادقی افزود: ۱۲ هزار و ۲ نفر سال ۹۸ از صنوف تولیدی بیمه شده بودند که سال گذشته این آمار به ۱۶ هزار و ۱۹۳ نفر رسید.
به گفته وی، بر اساس آمار تامین اجتماعی در مجموع سال ۹۸ به میزان ۹ هزار و ۲۶۲ نفر بیمه شده در بخش صنعت و معدن استان اردبیل داشتیم که سال گذشته با چهار هزار و ۹۷۰ مورد افزایش به ۱۴ هزار و ۲۳۲ نفر رسید.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل با اشاره به ثبت بیش از هشت هزار اشتغال جدید در حوزه فرش اظهار کرد: ۵۵ هزار بافنده فرش در این استان داریم اما نزدیک به هشت هزار و ۷۹۴ کارت جدید قالی‌بافی در سال ۹۹ صادر شد که به معنای اشتغال جدید است اما به دلیل نداشتن بیمه در آمار اشتغال محاسبه نشده‌اند.
وی یادآور شد: اواخر سال گذشته با امضای تفاهم‌نامه‌ای بین استانداری اردبیل و مرکز ملی فرش ایران، معرفی مشاغل خانگی و قالی‌بافان به صندوق بیمه روستاییان آغاز شد که ۳۶ هزار نفر از این استان معرفی شدند.
ارتقای تنوع و ارزش کالاهای صادراتی
صادقی همچنین با اشاره به صادرات ۲۷۱ میلیون دلار کالا از گمرکات استان اردبیل در سال گذشته با وجود نوسان‌های ارزی بیان کرد: حجم صادرات ۱۳۹۹ این استان به کشورهای همسایه از نظر ارزشی ۱۰۸ درصد نسبت به مدت مشابه در سال پیش از آن افزایش داشت.
وی افزود: ۶۳ درصد اقلام صادراتی سال جهش تولید را محصولات صنعتی مانند شیشه و آینه، مصنوعات پلاستیکی، مصالح ساختمانی، چینی‌های بهداشتی، مصنوعات فولادی و میلگرد شامل می‌شد؛ در حالی که پیش‌تر بیشتر کالای صادراتی استان اردبیل سیب‌زمینی بود.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل با بیان اینکه میزان و نوع کالاهای وارداتی نیز بیانگر جهش تولید در منطقه است، تشریح کرد: ۶۷.۴ میلیون دلار واردات نیز در سال گذشته داشتیم که از نظر وزنی کاهش داشت اما از نظر ارزشی ۱۵ درصد افزایش یافت و بیشتر شامل مواد اولیه مانند ام دی اف، کاغذ، مقوا، محصولات پتروشیمی و ماشین‌آلات خط تولید بود.
وی به صدور ۲۱۵ فقره کارت بازرگانی اشاره کرد و گفت: قاچاق بیشترین صدمه را به تولید وارد می‌کند و در این راستا از دیگر مولفه‌های جهش تولید، مقابله با کالای قاچاق به ویژه در زمینه لوازم خانگی بود که استان اردبیل رتبه سوم کشور را در این زمینه کسب کرد.
وی تصریح کرد: برخی آمارها در سال‌های گذشته موجب شده است تا بعضی از مردم به آمار اشتغال اعلامی باور نداشته باشند، از این رو برای شفاف شدن موضوع امسال آمار اشتغال ایجادی قابل قبول دارای فهرست بیمه تامین اجتماعی با شناسنامه و اسناد در راستای تشریح اقدام‌های صورت گرفته به عنوان یک وظیفه، در قالب کتابچه‌ای انتشار یافت.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل بیان کرد: میزان صرفه‌جویی ارزی صورت گرفته در استان اردبیل با مستندات مورد تایید وزارت صنعت، معدن و تجارت با پیوست لوح فشرده به تفکیک شهرستان، واحد تولیدی، افراد شاغل همراه با کد ملی به پیوست کتاب مورد نظر موجود است.
http://www.madannews.com/fa/News/613966/فعال شدن 106واحد تولیدی؛ اردبیل پیشتاز تحقق هدف‌های جهش تولید